ÖTV Fiyat Farkı Nedir, Nasıl Hesaplanır?

Fiyat farkı hesabında akaryakıt ötv değişikliklerini dikkate alıyor musunuz?

Fiyat farkı ile yolu kesişen herkesi ilgilendiren bir yazıyla merhaba.

Günlük hayatın bir parçası olması nedeniyle kamuoyunun oldukça ilgisini çeken akaryakıt fiyat değişimleri kamu ihale sözleşmeleri açısından da (özellikle fiyat farkı verilen işlerde) büyük önem taşıyor. Yazımızda, yapım işleri sözleşmelerinde hesaplanan akaryakıt fiyat farkını ÖTV açısından ele alacağız.

Fiyat Farkı Kararnamesinin Uygulama Esasları başlıklı maddesinde (Madde 6/12);

“Akaryakıt girdisinin nev’ine uygulanan Özel Tüketim Vergisinde değişiklik gerçekleşmesi halinde, bu değişikliğin bayi satış fiyatlarında yol açtığı artış veya azalış dikkate alınarak, b3 katsayısının hesaplanmasına esas alınan miktarın uygulama ayına karşılık gelen kısmı için bu vergide birim başına meydana gelen değişiklik miktarı, 5 inci maddeye göre yapılan fiyat farkı hesabından bağımsız olarak ayrıca ödenir veya kesilir.”

hükmü yer almaktadır.

Fiyat Farkı Kararnamesinin yayımlandığı 31.08.2013 tarihi itibarı ile bu maddenin nasıl uygulanacağı konusunda belirsizlik söz konusuydu. Çünkü ÖTV değişikliğinden kaynaklanan fiyat farkının nasıl (hangi esaslarla) hesaplanacağı bilinmiyordu. Kamu İhale Kurulunun 06.05.2015 tarihli 2015/DK.D-86 sayılı düzenleyici kararı ile bu belirsizlik sona erdi. Bu kararla Fiyat Farkı Kararnamesinde ÖTV değişikliklerine bağlı olarak fiyat farkının hesaplanmasına ilişkin esaslar belirlenmiş oldu.

2015/DK.D-86 sayılı kurul kararında; sözleşme konusu iş kapsamında ağırlıklı olarak kullanılan akaryakıt türüne uygulanan ÖTV’de değişiklik meydana gelmesi ve bu değişikliğin bayi satış fiyatlarında artış veya azalış meydana getirmesi durumunda, söz konusu değişiklikten kaynaklanan fiyat farkının hesabında kullanılacak formüller ve çözümlü örnek yer almaktadır. (Bkz. 2015/DK.D-86 Sayılı Kamu İhale Kurulu Kararı)

Kurul kararı gereği, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayımlanan ÖTV Tutarları ve Oranları listeleri dikkatle takip edilmelidir. ÖTV listesinde iş kapsamında ağırlıklı olarak kullanılan akaryakıt tutarı kontrol edilmeli ve bir önceki listeye göre değişiklik gösterip göstermediğine bakılmalıdır.

Söz konusu kurul kararının yayımlandığı 06.05.2015 tarihinden, bu makalenin yazıldığı tarihe kadar çok sayıda akaryakıt ÖTV listesi yayımlandığını belirtelim. 2016 ve 2017 yıllarında birer kez, 2018 yılında ise 30’dan fazla kez ÖTV değişikliği gerçekleşmiş. Elbette yayımlanan her ÖTV listesiyle, iş kapsamında ağırlıklı olarak kullanılan akaryakıt (motorin) ÖTV’sinin değiştiği ve her değişikliğin fiyat farkı meydana getirdiğini söylemek olanaklı değil ancak bu değişikliklerin fiyat farkı yaratacak koşulları oluşturup oluşturmadığı da söz konusu Kurul Kararı esaslarının uygulanması neticesinde ortaya çıkacaktır.

ÖTV listelerine bağlantıya tıklayarak erişebilirsiniz.

Şimdi akaryakıt ÖTV değişikliğinden kaynaklanan fiyat farkını hesaplayabilmek için kurul kararına ilişkin esasları inceleyelim:

Fö=AnxbxD

Formülde geçen;

Fö: ÖTV’de meydana gelen değişikliğin bayi satış fiyatlarında meydana getirdiği değişiklik nedeniyle, söz konusu esasların 5 inci maddesine göre hesaplanan fiyat farkından bağımsız olarak hesaplanan fiyat farkını,

An: ÖTV’de meydana gelen değişikliğin yürürlüğü girdiği tarih ve sonrasında Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar ile Hizmet Alımlarında Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların 5 inci maddelerine göre yapılan fiyat farkı hesabında esas alınan hak ediş tutarını,

ÖTV’de meydana gelen değişikliğin yürürlüğe girdiği tarihin ayın içinde bir güne denk gelmesi durumunda, bu ay için esas alınacak hakediş tutarı (An), ayın kalan günleri dikkate alınarak orantı yoluyla belirlenir.

b: Akaryakıtın ağırlık oranını temsil etmek üzere, ilgili yapım işi veya hizmet alımı sözleşmesinde belirtilen sabit katsayıyı (İşin sözleşmesinde akaryakıtın ağırlık oranını temsil eden birden fazla b katsayısı belirlenmiş olması durumunda ÖTV kaynaklı fiyat farkı ödenmesinde ilgili kısma ait b katsayısı kullanılacaktır.),

D: ÖTV’den kaynaklı olarak bayi satış fiyatlarında meydana gelen değişiklik oranını ifade eder.

D hesabında kullanılacak formül, aşağıdaki D’nin Tespiti tablosunda Senaryolar sütununda uygun koşula karşılık gelen satırdan alınacaktır.

S1: ÖTV’de meydana gelen değişikliğin yürürlüğe girmesinden önceki gün ilan edilen bayi satış fiyatını,

S2: ÖTV’de meydana gelen değişikliğin yürürlüğe girdiği gün ilan edilen bayi satış fiyatını,

S1 ve S2 ile ifade edilen bayi satış fiyatlarını EPDK’nın ilgisi sayfasından öğrenebilirsiniz. Bu sayfaya ulaşmak için tıklayınız.

Tabloda,

ÖTV: ÖTV fiyatlarındaki değişim tutarını (artış ya da azalışı),

BSF: Bayi satış fiyatlarındaki değişim tutarını (artış ya da azalışı),

ifade etmektedir.

D değerini elde etmek için tablodaki 6 senaryoyu inceleyiniz.

D’nin Tespiti

Yaptığımız işlemleri özetleyelim:

Fiyat farkı verilen yapım işimiz için aşağıdaki koşulları kontrol ediyoruz:

• İşin ihalesi Fiyat Farkı Kararnamesinin yürürlüğe girdiği 30.11.2013 sonrasında mı yapılmış?
• Fiyat farkı verileceği sözleşmede belirtilmiş mi? (Mücbir sebep ve idareden kaynaklı nedenlerle fiyat farkı verilmesi durumunda bu esaslar uygulanmaz!)
• Sözleşmesinde Katı ve Sıvı Yakıtlar (b3) için katsayı belirtilmiş mi?

Yukarıdaki soruların tümünde yanıtımız Evet ise bu yapım işinde 2015/DK.D-86 sayılı karar esaslarını uygulamamız gerekiyor. Devam edelim:

Hakediş düzenlerken ÖTV listelerini kontrol ediyoruz. İhale tarihinden sonra yeni bir ÖTV listesinin yayımlanıp yayımlanmadığına, yeni bir ÖTV listesi yayımlandıysa bu listeden iş kapsamında ağırlıklı olarak kullanılan akaryakıt türünde (motorin) ÖTV değişikliği olup olmadığına bakıyoruz. İşin devamı sırasında ÖTV listelerini sürekli takip ederek bir önceki listedeki motorin tutarı ile değişiklik olup olmadığını kontrol ediyoruz.

Motorin ÖTV tutarı değişmişse değişim tutarını ve yönünü (artmış mı, azalmış mı) belirliyoruz.

Sonra yukarıda bağlantısını paylaştığımız EPDK sayfasından bu ÖTV değişikliği tarihinde yayımlanan bayi satış fiyatını (S2) ve ÖTV’nin değiştiği tarihten bir önceki gün yayımlanan bayi satış fiyatını (S1) tespit ediyor, bu değerlerin farkını ve değişim yönünü (artmış mı, azalmış mı) belirliyoruz.

ÖTV değişikliği ve bayi satış fiyatları için elde ettiğimiz bu bilgilerle yukarıdaki D’nin Tespiti tablosundan uygun senaryoya karşılık gelen D formülünü seçiyoruz.

Hakedişe giren imalat tutarlarından An değerini ve sözleşmeden b (b3) katsayısını elde edip ilgili formülü kullanarak akaryakıt ÖTV değişikliğinden kaynaklanan fiyat farkı tutarını hesaplıyoruz.

Eğer sözleşme süresi boyunca birden fazla ÖTV değişikliği olmuşsa bu işlemlerin her değişiklik için yapılması gerekiyor.

Konuyu pekiştirmesi için Kamu İhale Kurulu Kararında yer alan örneği incelemenizi öneririz.

-----------------------------------------------------------0-----------------------------------------------------------

2015/DK.D-86 Nolu Kamu İhale Kurulu Kararının uygulanması henüz karşılık bulmuşken 14.05.2018 tarihinde yayımlanan 2018/11818 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile “17.05.2018 tarihi itibarıyla bu Karar eki listedeki malların (motorin de bu listede yer almaktadır) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunca ilan edilen akaryakıt bayi satış fiyatlarına esas alınan yurtiçi rafineri çıkış fiyatlarında, bu tarihten itibaren, uluslararası petrol fiyatları veya döviz kurlarına bağlı olarak meydana gelecek artış durumunda, söz konusu malların tabi olduğu özel tüketim vergisi tutarları, gerçekleşen artış tutarı kadar azalış yapılmak suretiyle; uluslararası petrol fiyatları veya döviz kurlarına bağlı olarak meydana gelecek azalış durumunda, söz konusu malların tabi olduğu özel tüketim vergisi tutarları, 17.05.2018 tarihinde uygulanan özel tüketim vergisi tutarlarını geçmeyecek şekilde uygulanır.” hükümleri yürürlüğe girdi.

Bu Bakanlar Kurulu Kararı ile akaryakıt bayi satış fiyatlarını sabit tutmak amacıyla ÖTV değişikliği enstrümanının kullanılması olanaklı hale geldi.

Akaryakıt bayi satış fiyatlarını sabitlemeyi (ya da büyük değişiklilerin gerçekleşmesini önlemeyi) amaçlayan bu işleyişi anlayabilmek için rafineri, depo ve pompa fiyatlarının nasıl oluştuğunu inceleyelim:

Rafineri Satış Fiyatı = Gümrüksüz Rafineri fiyatı + ÖTV + EPDK Payı

Gümrüksüz Rafineri Fiyatı: Akaryakıtın günlük dolar kuruna bağlı olarak değişen fiyatıdır. Yani dolar yükseldikçe bu fiyat da artmaktadır.

ÖTV: Devletin her akaryakıt türü için ayrı ayrı belirlediği vergidir. (Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından listeler halinde ilan edilmektedir.)

EPDK Payı: EPDK (Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu) tarafından alınan gelir payıdır. Kurul tarafından her yıl belirlenerek Resmi Gazete’de yayımlanır. (Motorinin 2019 yılı için belirlenen birim payı 3,93 TL/m³)

Rafineri Satış Fiyatı: Yukarıda sayılan değişkenlerin toplamından oluşan fiyattır.

Rafineri Satış Fiyatı üzerine akaryakıt dağıtım şirketlerinin marjı ve ürün servis ücreti eklenerek depo satış fiyatları, depo satış fiyatları üzerine de bayilerin çeşitli masrafları ile bulunduğu bölgenin nakliye ücretlerinin eklenmesiyle pompa satış fiyatları oluşur. Bayiler tavan sınırı aşmamak koşuluyla pompa fiyatlarını belirlemekte serbesttirler.

Yukarıdaki bilgiler doğrultusunda; Gümrüksüz Rafineri Fiyatının günlük dolar kuruna bağlı olarak sürekli değişmesinin Rafineri Satış Fiyatı’nda değişikliğe neden olacağı, EPDK Payı’nın yıl içinde sabit kaldığı da göz önünde bulundurularak Rafineri Satış Fiyatı’nın sabitlenmesinin ancak ÖTV değişikliği ile mümkün olacağı görülmektedir. ÖTV’nin, döviz kuruna bağlı olarak her gün değişmediğini; akaryakıt dağıtım şirketlerinin depo fiyatlarında ve bayi maliyetlerinden kaynaklı olarak pompa fiyatlarının da tümüyle sabitlenmesinin mümkün olmadığını, bunun sonucu olarak da Bayi Satış Fiyatlarının (pompa fiyatlarının) tümüyle sabitlenmesine imkân bulunmadığını belirtmekte yarar var. Zaten Bakanlar Kurulu Kararı’nın uygulandığı dönemdeki bayi satış fiyatları incelendiğinde küçük değişikliklerin (kuruş mertebesinde) olduğu görülecektir.

-----------------------------------------------------------0-----------------------------------------------------------

Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca ÖTV’nin bayi satış fiyatlarını sabit tutacak şekilde değişmesi Fiyat Farkı uygulanan sözleşmeler açısından sakıncalı duruma yol açtı. Akaryakıt girdisinin değişimine esas olarak TÜİK tarafından yayımlanan endekslerin (19, 19.1, 19.2) tespitinde özel tüketim vergisi dikkate alınmadığından (Bkz. TÜİK’in yayımladığı Yİ-ÜFE Kullanıcıları İçin Rehber) ilgili endekslerde artışlar meydana geldi. Bu durum, fiyat farkı uygulanan sözleşmelerde yüklenicilerin akaryakıt girdilerine ilişkin maliyetlerinde değişiklik olmamasına (akaryakıtın bayi satış fiyatları aynı kalmasına) rağmen fiyat farkı hesabında kullanılan akaryakıt endekslerindeki artıştan dolayı fiyat farkı almalarına neden oldu.

Bu durumun önüne geçmek amacıyla 2018/11818 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın uygulandığı dönem için geçerli olmak üzere Kamu İhale Kurulu tarafından 25.12.2018 tarihli 2018-DK.D-405 Sayılı düzenleyici karar yayımlanmıştır. Bu kararla; akaryakıt endeksinin yukarı yönlü değişikliğinden kaynaklanan fiyat farkı tutarları ÖTV değişikliklerinin dikkate alınacağı bir formülasyonla dengelenmeye çalışılmıştır. Bu Karar ile elde edilen sonucun, yüklenicilerin lehine (pozitif) oluşan fiyat farkı tutarlarının negatif yönde değişmesi olacağını tahmin etmek zor olmayacaktır.

Şimdi gelelim 25.12.2018 tarihli 2018-DK.D-405 Sayılı Kamu İhale Kurulu Kararı’nın detaylarına:

2018/11818 sayılı Bakanlar Kurulu kararının uygulandığı dönem için içerisinde akaryakıt girdisi bulunan ve sözleşmesinde fiyat farkı hesaplanacağı düzenlenen hizmet alımları ve yapım işleri sözleşmelerinde ÖTV’ye ilişkin değişikliklerden kaynaklanan fiyat farkı hesaplamaları aşağıdaki esaslara göre yürütülür.

Fö = Fb – F

Fb = (An x B x b x D) / S

F = An x B x b x ( Pn - 1 )

Pn = Yn / Yo

 Formülde geçen;

Fö: ÖTV’de meydana gelen değişikliğin bayi satış fiyatlarında meydana getirdiği değişiklik nedeniyle, söz konusu esasların 5 inci maddelerine göre hesaplanan fiyat farkından bağımsız olarak hesaplanan fiyat farkını,

Fb: Akaryakıt ürünlerinde bir önceki yıl gerçekleşen piyasa büyüklüklerine göre en büyük işlem hacmine sahip olan ilk sekiz akaryakıt şirketince ilgili akaryakıt ürünü için EPDK'ya bildirilen ve EPDK'nın internet sayfasında yayımlanan İstanbul İli, Avrupa yakası için geçerli bayi satış fiyatları esas alınarak hesaplanan ihale tarihi ile uygulama tarihi arasındaki fiyat farkını,

F: Yürürlükte bulunan Fiyat Farkı esaslarına göre hesaplanan fiyat farkını,

An: ÖTV’de meydana gelen değişikliğin yürürlüğe girdiği tarih ve sonrasında Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar ile Hizmet Alımlarında Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların 5 inci maddelerine göre yapılan fiyat farkı hesabında esas alınan hakediş tutarını,

B: 0,90 sabit katsayısını,

b: Akaryakıtın ağırlık oranını temsil etmek üzere, ilgili yapım işi veya hizmet alımı sözleşmesinde belirtilen sabit katsayıyı (işin sözleşmesinde akaryakıtın ağırlık oranını temsil eden birden fazla b katsayısı belirlenmiş olması durumunda ÖTV kaynaklı fiyat farkı ödenmesinde ilgili kısma ait b katsayısı kullanılacaktır.),

D: Akaryakıt bayi satış fiyatlarında meydana gelen artış veya azalış tutarını, (Uygulama ayındaki akaryakıt bayi satış fiyatından ihale tarihinde ilan edilen bayi satış fiyatı çıkarılarak bulunacaktır.)

S: İhale tarihinde ilan edilen bayi satış fiyatını,

Pn: Katı veya sıvı yakıtlar için fiyat farkı katsayısını

Yn, Yo: Katı ve sıvı yakıtlar için TÜİK tarafından aylık yayımlanan güncel ve temel endeksleri

ifade eder.

Karar uyarınca yapılacak işlemleri şöyle özetleyelim:

• Sözleşme kapsamında ağırlıklı olarak kullanılan akaryakıt türünün (motorin) ihale tarihinde yürürlükte olan ÖTV tutarı ve Bayi Satış Fiyatı ilgili kurum sayfalarından bakılarak tespit edilir.
• İhale tarihindeki ÖTV ve Bayi Satış Fiyatı baz kabul edilerek, sözleşme süresince yayımlanan her ÖTV ve Bayi Satış Fiyatı listesinde bu akaryakıt türünün ÖTV tutarının ve Bayi Satış Fiyatı’nın değişimleri kontrol edilir.
• An tutarları, ÖTV ve Bayi Satış Fiyatı değişiklik tarihleri dikkate alınarak dilimlere ayrılır.
• ÖTV’nin değişmediği An dilimlerine fiyat farkı uygulanmaz. İhale tarihine göre ÖTV’nin değiştiği An dilimlerinde aynı zamanda Bayi Satış Fiyatı da değişmişse bu An dilimlerine yukarda belirtilen formüllerle fiyat farkı tutarları hesaplanır.

Motorin için 2016 yılından 2018/11818 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın yayımlandığı 14.05.2018 tarihine kadar geçerli olan ÖTV tutarının (1,7945) bu tarihten sonraki sürekli değişim sonrasında 23.11.2018 tarihinde tekrar 1,7945 olarak ilan edildiğini, bununla birlikte ilgili tarih aralığında küçük değerlerle olsa da bayi satış fiyatlarında değişiklik oluştuğu dikkate alındığında bu zaman aralığında 2018-DK.D-405 sayılı karar çerçevesinde fiyat farkları oluşacağı görülmektedir.

-----------------------------------------------------------0-----------------------------------------------------------

2018/11818 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın geçerli olduğu 17.05.2018 tarihinden sonrası için yalnız 2018-DK.D-405 Sayılı Kamu İhale Kurulu Kararının uygulanması, bu dönemde ayrıca 2015/DK.D-86 Sayılı Kamu İhale Kurulu Kararının uygulanmaması, daha ayrıntılı bilgi ve çözümlü örnekler için ilgili Karar dokümanlarının incelenmesi gerektiğini vurgulamakta yarar görüyoruz.

Gerek Fiyat Farkı Kararnamesi gerekse ÖTV değişimlerinden kaynaklanan fiyat farkı hesabı için en güvenilir ve kolay çözümün e-Hakediş programı olduğunu önemle belirtiriz.

İlgili Dokümanlar:

• Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar (bu makalede Fiyat Farkı Kararnamesi olarak anılacaktır)
• 06.05.2015 tarihinde yayımlanan 2015/DK.D-86 sayılı Kamu İhale Kurulu Kararı
• 14.05.2018 tarihinde yayımlanan 2018/11818 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı
• 25.12.2018 tarihinde yayımlanan 2018-DK.D-405 sayılı Kamu İhale Kurulu Kararı