Yeni birim fiyat tespiti, yapım işlerinde sözleşme sürecinde karşılaşılan en önemli konulardan biridir. İhale dokümanında yer almayan veya proje değişiklikleri sonucu ortaya çıkan yeni iş kalemleri için birim fiyatın nasıl belirleneceği, 30 Temmuz 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan değişiklikle Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 22. maddesinde kapsamlı biçimde yeniden düzenlenmiştir.
Yeni Düzenleme Ne Getiriyor? YİGŞ Madde 22'nin Yeni Hali
"Madde 22-
- 12 nci maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedellerine ait birim fiyatlar, aşağıda belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.
- Birim fiyat tespiti yapılacak olan iş kaleminin/iş grubunun tanım, tarif ve yapım şartları idare tarafından belirlenmek kaydıyla iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
- Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
- İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
- İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
- Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
- İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:
- Fiyat farkı verilmesi öngörülen işlerde;
- Varsa yüklenicinin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler kullanılır.
- İhalenin yapıldığı yılda kamu kurum veya kuruluşlarınca yayımlanan rayiçler, ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, rayiçlerin yayımlandığı tarihin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile güncellenerek kullanılır. Alt endeksin belirlenemediği durumlarda endeks kullanılır. Rayiçlerin ihalenin yapıldığı yıl içinde birden fazla kez güncellenerek yayımlanması durumunda ihale tarihinden önce yayımlanan son rayiçler esas alınır.
- İhalenin yapıldığı yılda kamu kurum veya kuruluşlarınca yayımlanmış rayiç bulunmamakla beraber bu rayicin ihale tarihinden sonra yayımlanması halinde, yayımlanan rayiç fiyat, ilk defa yayımlandığı tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile indirgenerek kullanılır. Alt endeksin belirlenemediği durumlarda endeks kullanılır.
- İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan rayiçler, yeni fiyat hesabının yapılacağı işin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, benzer nitelikteki yapım işinin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile güncellenerek kullanılır. Alt endeksin belirlenemediği durumlarda endeks kullanılır.
- İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış yerel rayiçler, proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile indirgenerek kullanılır. Alt endeksin belirlenemediği durumlarda endeks kullanılır.
- Fiyat farkı verilmesi öngörülmeyen işlerde;
- Varsa yüklenicinin aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler, proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile güncellenerek kullanılır. Alt endeksin belirlenemediği durumlarda endeks kullanılır.
- Proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu yılda kamu kurum veya kuruluşlarınca yayımlanan rayiçler, proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, rayiçlerin yayımlandığı tarihin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile güncellenerek kullanılır. Alt endeksin belirlenemediği durumlarda endeks kullanılır. Rayiçlerin proje değişikliği onayının yapıldığı yıl içinde birden fazla kez güncellenerek yayımlanması durumunda proje değişikliği onay tarihinden önce yayımlanan son rayiçler esas alınır.
- İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan rayiçler, yeni fiyat hesabının yapılacağı işin proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endeksin, benzer nitelikteki yapım işinin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait alt endekse bölünmesi suretiyle bulunan katsayı ile güncellenerek kullanılır. Alt endeksin belirlenemediği durumlarda endeks kullanılır.
- İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış, proje değişikliği onay tarihinin içinde bulunduğu aya ait yerel rayiçler kullanılır.
- Fiyat farkı verilmesi öngörülen işlerde;
- Yeni fiyatın hesabında, sözleşmede yeni birim fiyat analizleri için önceden belirlenmiş bir kâr ve genel gider oranı varsa bu oran dikkate alınır. Sözleşmede bu konuda bir oran belirlenmemiş ise oluşturulan kâr ve genel gider hariç analiz tutarına %10 oranındaki yüklenici kârına ilave olarak %15 oranına kadar idare ve yüklenicinin anlaştığı oranda genel gider eklenir.
- Sözleşmede kâr ve genel gider oranının önceden belirlenmemiş olması durumunda;
- Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunması halinde, yukarıdaki fıkralar kapsamında hesaplanan yeni birim fiyat; yüklenici tarafından benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın, idarece aynı iş kalemi için resmi analiz ve üçüncü fıkraya göre güncellenen rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyata oranı (%90'ı aşmamak üzere) ile yeni iş kalemine ait resmi analiz ve üçüncü fıkraya göre güncellenen rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın çarpılması sonucunda elde edilen tutarı geçemez.
- Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunmaması halinde, yukarıdaki fıkralar kapsamında hesaplanan yeni birim fiyat; yeni iş kalemine ait resmi analiz ve üçüncü fıkraya göre güncellenen rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90'ını geçemez.
- Yeni fiyatın, yüklenici ile birlikte yukarıda belirtilen usullere göre proje değişikliği onay tarihinden itibaren otuz gün içinde ve her halükarda yeni iş kaleminin imalatına başlanmadan önce tespit edilmesi esastır. Aynı süre içinde; düzenlenen tutanak idarenin onayına sunulur ve idarece onaylanarak geçerli olur. Yeni fiyat tespitinde yüklenici ile uyuşulamaz ise, fiyat tutanağı idare tarafından onaylanmaksızın, taraflarca anlaşmazlık tutanağı düzenlenir ve anlaşmazlık idare tarafından on gün içinde Yüksek Fen Kurulunca belirlenen usul ve esaslara uygun olarak anılan Kurula intikal ettirilir. Yüksek Fen Kurulu tarafından tespit edilen fiyatın iki tarafça kabulü zorunludur. Yüklenici, fiyat uyuşmazlığı hakkındaki Yüksek Fen Kurulu kararını beklemeden idare tarafından tespit edilmiş geçici fiyat üzerinden işe devam etmek zorundadır.
- İdare istediği takdirde; bir işte, sözleşmeye esas proje içinde kalan ancak öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olduğu hallerde, ayrıca bir yükleniciye yaptırılması mümkün olan bir işi başkasına da yaptırabilir, bundan dolayı yüklenici herhangi bir hak talebinde bulunamaz.
- 12 nci maddenin dördüncü fıkrasına göre gerçekleştirilen proje değişikliğine bağlı olarak iş eksilişinin ortaya çıktığı durumlarda, iş eksilişi kapsamına giren imalatların fiyatının hesaplanmasında, bu maddede yer alan yeni fiyatın tespitine ilişkin hükümler uygulanır."
Madde 22'de belirtildiği üzere, yeni birim fiyat tespiti süreci iki ana duruma göre değerlendirilir: (1) Sözleşmede fiyat farkı hükümlerinin bulunup bulunmaması ve (2) sözleşmede bu fiyatlar için kar oranının açıkça belirtilip belirtilmemesi. Bu iki ölçüt dikkate alınarak farklı yöntemler uygulanır. Konuya ilişkin örnekleri aşağıda bulabilirsiniz.
-
Sözleşmede Fiyat Farkı Var (İhale tarihi 19.03.2025)
- 15.245.1001 numaralı poz için yeni birim fiyat tespiti yapılacaktır.
-
Sözleşmede Kar Oranı Belirtilmiş (%12)
-
- 15.245.1001 Pozunun Analizi (Ocak 2025)
-
İş Kalemi/ İş Grubu no: Analizin Adı: Ölçü Birimi 15.245.1001 150 gr/m² ağırlıkta geotekstil keçe serilmesi m² Kurumu: Çevre, Şehircilik... > İnşaat (Yapı İşleri) Poz No Girdiler Ölçü Birimi Miktarı Birim Fiyatı Tutarı Malzeme: 10.330.6002 Geotekstil keçe (150 gr/m²) m² 1,1 6,20 6,82 (Zaiyat dahil) İşçilik: 10.100.1042 Yalıtımcı usta yardımcısı Saat 0,15 185,00 27,75 (İnşaat yerindeki yükleme, yatay ve düşey taşıma, boşaltma dahil) Kâr ve genel giderler hariç toplam 34,57 Kâr ve genel giderler % 25 8,64 1 m² kârlı birim fiyatı 43,21 - 15.245.1001 pozu YFK tarafından yayımlanmış olup fiyatı 1 Ocak 2025 tarihi itibariyle geçerlidir. O yüzden bu analizin içindeki girdileri ihale tarihi olan 19.03.2025'e güncellememiz gerekmektedir. 10.330.6002 Geotekstil keçe (150 gr/m3) Yurt İçi Fiyat Endeksi tablosunda 13.2 Dokumalar endeksiyle, 10.100.1042 Yalıtımcı usta yardımcısı ise TÜFE Genel endeksiyle ilişkilendirilmiştir. Şimdi bu endeksleri oranlayarak her bir rayiç için katsayı bulacağız. (Rayiçlerin hangi endekse bağlanması gerektiğini birim fiyat yayımlayan kurumlar belirleyecektir)
- 13.2 Dokumalar endeksinin Mart ayı değeri:2752,97, Ocak ayı değeri ise: 2601,37'dir. Uygulanacak katsayı 2752,97/2601,37=1,058277'dir.
- TÜFE Genel endeksinin Mart ayı değer değeri: 2954,69, Ocak ayı değeri ise: 2819,65'dir. Uygulanacak katsayı 2954,69/2819,65=1,047893'tür. Bu durumda 15.245.1001 pozunun fiyatı aşağıdaki gibi olacaktır:
- 15.245.1001 Pozunun Analizi (Mart 2025)
-
İş Kalemi/ İş Grubu no: Analizin Adı: Ölçü Birimi 15.245.1001 150 gr/m² ağırlıkta geotekstil keçe serilmesi m² Kurumu: Çevre, Şehircilik... >İnşaat (Yapı İşleri) Poz No Girdiler Ölçü Birimi Miktarı Birim Fiyatı Tutarı Malzeme: 10.330.6002 Geotekstil keçe (150 gr/m²) m² 1,1 6,20 x 1,058277 7,22 (Zaiyat dahil) İşçilik: 10.100.1042 Yalıtımcı usta yardımcısı Saat 0,15 185,00 x 1,047893 29,08 (İnşaat yerindeki yükleme, yatay ve düşey taşıma, boşaltma dahil) Kâr ve genel giderler hariç toplam 36,30 Kâr ve genel giderler % 25 9,08 1 m² kârlı birim fiyatı 45,38 - 15.245.1001 pozunun fiyatı 45,38 olarak güncellenmiştir. Sözleşmede kar oranı %12 olarak belirtildiği için pozun karsız fiyatına (36,30) sözleşmede belirtilen kar oranı (%12) eklendiğinde pozun yeni birim fiyatı 40,66 olarak tespit edilmiş olur.
-
-
Sözleşmede kar oranı belirtilmemiş
- Sözleşmede kar oranı belirtilmemişse öncelikle sözleşmede benzer poz var mı incelenmelidir. Benzer poz varsa Kamu İhale Genel Tebliği Madde 53.5'e göre benzerlik oranı belirlenir. Bu oran 0,90'ı geçse bile 0,90 alınır. Benzer poz yoksa güncellenen pozun fiyatı 0,90'la çarpılır. Örneğimizde benzer poz olmadığını kabul edersek yeni birim fiyat tespiti 45,38x0,90=40,84 olarak sonuçlandırılır.
-
Sözleşmede Fiyat Farkı Yok (Proje Değişikliği Onay Tarihi 13.06.2025)
- 15.245.1001 pozu için yeni birim fiyat tespiti yapılacaktır.
-
Sözleşmede kar oranı belirtilmiş (%15)
- 15.245.1001 pozu YFK tarafından yayımlanmış olup fiyatı 1 Ocak 2025 tarihi itibariyle geçerlidir. O yüzden bu analizin içindeki girdileri proje değişikliği onay tarihi olan 13.06.2025'e güncellememiz gerekmektedir. 10.330.6002 Geotekstil keçe (150 gr/m3) Yurt İçi Fiyat Endeksi tablosunda 13.2 Dokumalar endeksiyle, 10.100.1042 Yalıtımcı usta yardımcısı ise TÜFE Genel endeksiyle ilişkilendirilmiştir. Şimdi bu endeksleri oranlayarak her bir rayiç için katsayı bulacağız. (Rayiçlerin hangi endekse bağlanması gerektiğini birim fiyat yayımlayan kurumlar belirleyecektir)
- 13.2 Dokumalar endeksinin Haziran ayı değeri:2928,30, Ocak ayı değeri ise: 2601,37'dir. Uygulanacak katsayı 2928,30/2601,37=1,125676 'dır.
- TÜFE Genel endeksinin Haziran ayı değer değeri: 3132,17, Ocak ayı değeri ise: 2819,65'dir. Uygulanacak katsayı 3132,17/2819,65=1,110836 'dır. Bu durumda 15.245.1001 pozunun fiyatı aşağıdaki gibi olacaktır.
- 15.245.1001 Pozunun Analizi (Haziran 2025)
-
İş Kalemi/ İş Grubu no: Analizin Adı: Ölçü Birimi 15.245.1001 150 gr/m² ağırlıkta geotekstil keçe serilmesi m² Kurumu: Çevre, Şehircilik... >İnşaat (Yapı İşleri) Poz No Girdiler Ölçü Birimi Miktarı Birim Fiyatı Tutarı Malzeme : 10.330.6002 Geotekstil keçe (150 gr/m²) m² 1,1 6,20 x 1,125676 7,68 (Zaiyat dahil) İşçilik : 10.100.1042 Yalıtımcı usta yardımcısı Saat 0,15 185,00 x 1,110836 30,83 (İnşaat yerindeki yükleme, yatay ve düşey taşıma, boşaltma dahil) Kâr ve genel giderler hariç toplam 38,51 Kâr ve genel giderler % 25 9,63 1 m² kârlı birim fiyatı 48,14 - 15.245.1001 pozunun fiyatı 48,14 olarak güncellenmiştir. Sözleşmede kar oranı %15 olarak belirtildiği için pozun karsız fiyatına (38,51) sözleşmede belirtilen kar oranı (%15) eklendiğinde pozun yeni birim fiyatı 44,29 olarak tespit edilmiş olur.
-
Sözleşmede kar oranı belirtilmemiş
- Sözleşmede kar oranı belirtilmemişse öncelikle sözleşmede benzer poz var mı incelenmelidir. Benzer poz varsa Kamu İhale Genel Tebliği Madde 53.5'e göre benzerlik oranı belirlenir. Bu oran 0,90'ı geçse bile 0,90 alınır. Benzer poz yoksa güncellenen poz 0,90'la çarpılır. Örneğimizde benzer poz olmadığını kabul edersek birim fiyat tespiti 48,14x0,90=43,33 olarak sonuçlandırılır.
Yeni Birim Fiyat Tespiti Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
- Yeni birim fiyat proje değişikliği onay tarihinden itibaren 30 gün içinde yapılmalıdır.
- Yeni iş kaleminin imalatına başlanmadan fiyatın tespit edilmesi gerekmektedir.
- Anahtar teslim götürü bedel işlerde iş eksilişinin olduğu durumlarda da aynı hükümler uygulanır.
- Benzer iş kalemi kavramı hala netliğe kavuşmamıştır. Bu yüzden sözleşmede kar oranı belirtilmesi önerilir. Bu sayede benzer poz tespiti yapılmadan sözleşmede belirlenen kar oranı uygulanabilir. (Benzer poz için yayımlanan 2020/DK.D-239 Sayılı Düzenleyici Kurul Kararı'na Yeni Birim Fiyat tespiti konulu makalemizden ulaşabilirsiniz)
- Bu değişiklikler ihale ilan veya duyurusu 01.09.2025 işler için geçerlidir.
Sonuç olarak, 30 Temmuz 2025 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan değişiklik ile Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin 22. maddesinde yeni birim fiyat tespiti süreci daha açık ve uygulanabilir hale gelmiştir. Artık fiyat farkı hükümleri ve kar oranı bilgisi, fiyat tespitinde belirleyici iki ana unsur olarak net şekilde tanımlanmış; güncelleme yöntemleri, kullanılacak rayiçler ve katsayılar adım adım açıklanmıştır. Bu düzenlemeler, hem idare hem de yüklenici açısından belirsizlikleri azaltarak uygulamada birlik sağlamayı hedeflemektedir.