Revize birim fiyat iş kalemlerinin sözleşme/anlaşma birim fiyatlarının değişen sözleşme şartlarına göre yeniden düzenlenmesi anlamına gelir.
Revize birim fiyat; birim fiyatlı işlerde herhangi bir iş kaleminin (sözleşmede yer alan ya da yeni fiyatla sözleşmeye dahil olan iş kalemi) miktarında mevzuatta belirtilen koşulların sağlaması durumunda uygulanır.
Karma sözleşmelerde birim fiyat ile yapılan kısımlar için de revize birim fiyat uygulanmalıdır.
Revize Birim Fiyat Neden Uygulanır?
Neden uygulandığı konusunda mevzuatta herhangi bir bilgi yer almamaktadır. Ancak hesaplama mantığı bize, iş artışlarında yaşanan suistimallerin ve haksız kazancın önüne geçilmesinin amaçlandığı ve önlem niteliğinde olduğunu göstermektedir.
Revize birim fiyat uygulaması iş kaleminin miktarı arttıkça birim fiyatının düşmesi esasına dayanır.
Mevzuatta Revize Birim Fiyat Hesabı
- Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşme
Madde 28.2 İş kalemi miktarının değişmesi
- Kamu İhale Genel Tebliği
Madde 52-Yapım işlerinde iş kalemi miktarının değişmesi
- Korunması Gerekli Kültür Varlıklarının Onarımları ve Restorasyonları ile Çevre Düzenlemesine İlişkin Mal ve Hizmet Alımlarına Dair Usul ve Esaslar
Teklif Birim Fiyat Uygulama İşleri Tip Sözleşme-Madde 29
Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşme Madde 28.2
28.2.İş kalemi miktarının değişmesi
28.2.1. Herhangi bir iş kaleminin (sözleşmede yer alan ya da yeni fiyatla sözleşmeye dahil olan iş kalemi) miktarında, işin devamı sırasında sözleşmesinde yer alan iş kalemi için sözleşmede belirtilen iş kalemi miktarında; yeni fiyatla sözleşmeye dahil edilen iş kalemi için ise yeni fiyat oluşturulurken projesine göre tespit edilip idare tarafından onaylanan iş kalemi miktarında % 20’yi aşan artışın meydana gelmesi ve toplam artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini geçmesi halinde, artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyat aşağıda gösterildiği şekilde revize edilir ve bu iş kaleminin yüzde yirmi artışı aşan kısmına revize birim fiyat üzerinden ödeme yapılır.
R = F x [ 1 – (A x F) / S ] = Sözleşme bedeli (TL),
F = İş kaleminin birim fiyatı (TL / ….),
A = İş kaleminde meydana gelen artış miktarı (Adet, mt, m² vb.),
R = Revize birim fiyat (TL / ….).
28.2.2. (28.2.1) maddesi uyarınca hesaplanan revize birim fiyat, o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kâr ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı geçemez. İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise, bu fiyat Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22’nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları dikkate alınarak hesaplanır.”
(3) Karma sözleşmelerde madde metni aşağıdaki şekilde düzenlenecektir;
“28.2.İşin birim fiyat ile yapılan kısmındaki iş kalemi miktarının değişmesi
28.2.1.Herhangi bir iş kaleminin (sözleşmede yer alan ya da yeni fiyatla sözleşmeye dahil olan iş kalemi) miktarında, işin devamı sırasında sözleşmesinde yer alan iş kalemi için sözleşmede belirtilen iş kalemi miktarında; yeni fiyatla sözleşmeye dahil edilen iş kalemi için ise yeni fiyat oluşturulurken projesine göre tespit edilip idare tarafından onaylanan iş kalemi miktarında % 20’yi aşan artışın meydana gelmesi ve toplam artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini geçmesi halinde, artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyat aşağıda gösterildiği şekilde revize edilir ve bu iş kaleminin yüzde yirmi artışı aşan kısmına revize birim fiyat üzerinden ödeme yapılır.
R = F x [ 1 – (A x F) / S ] = Sözleşme bedeli (TL),
F = İş kaleminin birim fiyatı (TL / ….),
A = İş kaleminde meydana gelen artış miktarı (Adet, mt, m² vb.),
R = Revize birim fiyat (TL / ….).
28.2.2. (28.2.1) maddesi uyarınca hesaplanan revize birim fiyat, o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kâr ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı geçemez. İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise, bu fiyat Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları dikkate alınarak hesaplanır.”
Kamu İhale Genel Tebliği Madde 52
52.1. Birim fiyatlı işlerde herhangi bir iş kaleminin (sözleşmede yer alan ya da yeni fiyatla sözleşmeye dahil olan iş kalemi) miktarında, işin devamı sırasında sözleşmesinde yer alan iş kalemi için sözleşmede belirtilen iş kalemi miktarında; yeni fiyatla sözleşmeye dahil edilen iş kalemi için ise yeni fiyat oluşturulurken projesine göre tespit edilip idare tarafından onaylanan iş kalemi miktarında %20’yi aşan artışın meydana gelmesi (örnekteki gibi, bu iş kaleminde %50’lik bir artış olması halinde) ve bu toplam artışın (örnekteki gibi %50) aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini (örnekteki gibi %2,5) geçmesi halinde, artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyat aşağıda gösterildiği şekilde revize edilir ve bu iş kaleminin yüzde yirmi artışı aşan (örnekteki gibi, %50-%20=%30 ‘luk kısmına) kısmına revize birim fiyat üzerinden ödeme yapılır.
R = F x [ 1 – (A x F) / S ]
S = Sözleşme bedeli ( TL),
F = İş kaleminin birim fiyatı (TL / ….),
A = İş kaleminde meydana gelen toplam artış miktarı (adet, mt, m2 vb.),
R = Revize birim fiyat (TL / ….)
Örnek olarak; 1.000.000.-TL sözleşme bedeli üzerinden ihale edilen bir yapım işinde iş kalemi miktarının değişmesi sonucundaki revize fiyatın hesabı;
| S (Sözleşme bedeli) | : 1.000.000.-TL |
| F (İş kaleminin sözleşme birim fiyatı) | : 500 TL/m3 |
| A1 (İş kaleminin sözleşmedeki miktarı) | : 100 m3 |
| A2 (İş kaleminin uygulamadaki miktarı) | : 150 m3 |
| A (İş kalemindeki toplam artış miktarı) | : 150-100 = 50 m3 |
| İş kalemindeki toplam artış yüzdesi | : (150-100)/100 x 100 = %50 > %20 |
| İş kalemindeki toplam artış tutarı | : 50 x 500 = 25.000 TL |
| Sözleşme bedeline göre artış yüzdesi | : (25.000/1.000.000) x 100 = %2,5 > %1 |
| Revize birim fiyat | : 500 x [1-(50x500)/1.000.000] = 487,50 TL/m3 |
52.2. 52.1. maddesi uyarınca hesaplanan revize birim fiyat, o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı geçemez. İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise, bu fiyat Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları dikkate alınarak hesaplanır.
Buna göre, (52.1) maddesinde yer alan örnekteki iş kaleminin hesaplanan revize birim fiyatının (487,50 TL/m3),
- a) İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatın (örneğin 450 TL/m3) üzerinde olması halinde, iş kalemine ait nihai revize birim fiyat iş kaleminin resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı olan 450 TL/m3 olarak belirlenecektir. Anılan iş kaleminde sonradan yeni iş artışları olması ve (52.1) maddesinde yer alan formüle göre hesaplanan revize fiyatın (örneğin 425 TL/m3), iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyattan (450 TL/m3) düşük olması halinde, revize birim fiyat 425 TL/m3 olarak dikkate alınacaktır.
- b) İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatın (örneğin 500 TL/m3) altında olması halinde, nihai revize birim fiyat 487,50 TL/m3 olarak belirlenecektir.
Revize Birim Fiyat Hesabında Yapılan Değişiklikler
Revize birim fiyat hesabında son dönemde 2 önemli değişiklik yapıldı. Bunlar:
- 8 Ağustos 2019 tarih 30856 RG-yürürlük 18 Ağustos 2019
Sözleşmeye sonradan giren iş kalemleri için de revize birim fiyat hesabı yapılması gerekmektedir. Bunun için yeni fiyat yapılırken onaylanan(olur) miktarı da belirlenmelidir.
- 30 Eylül 2020 tarih 31260 RG-yürürlük 21 Ekim 2020
Revize birim fiyat, o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kâr ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı geçemez. İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise, bu fiyat Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları dikkate alınarak hesaplanır.
Resmi analiz ve rayiçlerin hangi döneme birim fiyatları alınarak hesaplanması gerektiği sıklıkla tartışılmaktadır. Kanun koyucu tarafından bu belirsizliğin giderilmesi önemlidir. Görüşümüz, eğer sözleşmede fiyat farkı varsa, ihale döneminde geçerli olan birim fiyatların dikkate alınıp sözleşmede fiyat farkı yoksa, uygulama döneminde geçerli olan birim fiyatların esas alınması yönündedir.
Örnek Revize Birim Fiyat Hesabı ve Hakedişe Yansıtılması
1. Hakediş
| S (Sözleşme bedeli) | : 1.180.680,00 TL |
| F (İş kaleminin sözleşme birim fiyatı) | : 107,00 TL |
| SM (Sözleşmedeki Toplam Miktarı) | : 100 m3 |
| UM (Uygulamadaki Miktarı) | : 300 m3 |
| A (İş kalemindeki toplam artış miktarı) | : 300-100 = 200 m3 |
Revize Gerektiren Miktar
Revize gerektiren miktar işin yapımı sırasında iş kaleminin miktarının sözleşmedeki miktarın %20'sini aşması ve aşımın sözleşme bedelinin %1'ini geçmesine neden olan miktardır.
İş kalemi miktarında %20’yi aşan miktar 100’ün %20’si 120 m3’tür. İş kaleminin miktarının, sözleşme bedelinin %1'i olan 11.806,80 TL'yi aşabilmesi için de 11.806,80 bölü (sözleşme birim fiyatı) yani 11.806,80/107= 110,344 m3'den fazla artış olması gerekmektedir. (100+110,344= 210,344) Yani bu örnekte 2 koşulu da sağlayan miktar 210,344 m3’tür.
Revize birim fiyat: 107 x [1-(200x107)/1.180.680] = 105,06 TL
Uygulamadaki miktarı (300 m3) revize gerektiren miktarı (210,344 m3) geçtiği için bu pozda revize birim fiyat hesabı yapılması gerekmektedir. Revize birim fiyat uygulanacak miktar, sözleşmedeki miktarının yüzde yirmisini aşan miktarına yani 180 m3’lük kısmına uygulanmalıdır. Revize birim fiyat 105,06 TL olarak hesaplanmıştır. Ancak bu fiyat, iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kâr ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı geçemez. 15.120.1004 pozunun resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak %25 oranında kâr ve genel gider dahil birim fiyatı 104,48 TL’dir. 104,48 TL, formülden hesaplanan 105,06 TL’den küçük olduğu için revize birim fiyat olarak 104,48 TL kullanılmalıdır.
Sözleşme birim fiyatı ile revize birim fiyatı arasındaki fark, (107-104,48) 2,52 TL'dir. Revize birim fiyat uygulanacak miktar 180 m3 olduğuna göre revize birim fiyat kesintisi (180x2,52) 453,60 TL olarak hesaplanır. Yapılan işler listesinde ve dolayısıyla icmalde hesaplama yapılırken tutarlar birim fiyatlarıyla oluştuğu için 453,60 TL'yi hakediş tutarından kesmek gerekir. Bu kesinti icmalde yapılır.
2.Hakediş
| S (Sözleşme bedeli) | : 1.180.680,00 TL |
| F (İş kaleminin sözleşme birim fiyatı) | : 107,00 TL |
| SM (Sözleşmedeki Toplam Miktarı) | : 100 m3 |
| UM (Uygulamadaki Miktarı) | : 300 m3 |
| A (İş kalemindeki toplam artış miktarı) | : 500-100 = 400 m3 |
| Revize birim fiyat: | : 107 x [1-(400x107)/1.180.680] = 103,12 TL |
Aynı pozun 2.hakedişte de miktarının artması durumunda revize birim fiyatın nasıl hesaplanması gerektiğini görelim. Revize birim fiyat uygulamasında dikkat edilmesi gereken önemli nokta, bu hesabın toplam miktar üzerinden yapılması gerektiğidir. Hesaplama yapılan pozun miktarında artış olduğunda, revize birim fiyat hesabı her seferinde uygulamada yapılan toplam miktar üzerinden yeniden yapılmalıdır. 2.hakedişteki pozun toplam uygulamadaki miktarı 500 m3’tür. Revize birim fiyat uygulanacak miktar, sözleşmedeki miktarının yüzde yirmisini aşan miktarına yani 380 m3’lük kısmına uygulanmalıdır. Uygulamadaki toplam miktara göre formülden hesaplanan revize birim fiyat 103,12 TL’dir. Bu fiyat 15.120.1004 pozunun resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak %25 oranında kâr ve genel gider dahil birim fiyatı 104,48 TL’yle karşılaştırılmış ve küçük olan 103,12 alınmıştır. Sözleşme birim fiyatı ile revize birim fiyatı arasındaki fark, (107-103,12) 3,88 TL'dir. Revize birim fiyat kesintisi (380x3,88) 1.474,40 TL olarak hesaplanır. Görüldüğü üzere 1.hakedişte formülden hesaplanan revize birim fiyat kullanılırken 2.hakedişte Madde 28.2.2’ye göre pozun resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak %25 oranında kâr ve genel gider dahil birim fiyatı kullanılmıştır.
Korunması Gerekli Kültür Varlıklarının Onarımları ve Restorasyonları ile Çevre Düzenlenmesine İlişkin İşlerde Revize Birim Fiyat Hesabı
29.2. Sözleşme eki birim fiyat teklif cetvelinde yer alan ve sözleşmenin yürütülmesi sırasında 29.1 maddesi çerçevesinde belirlenen her hangi bir iş kaleminin miktarında, işin devamı sırasında % 50’yi aşan artışın meydana gelmesi ve toplam artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini geçmesi halinde, artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyat aşağıda gösterildiği şekilde revize edilir ve bu iş kaleminin yüzde elli artışı aşan kısmına revize birim fiyat üzerinden ödeme yapılır.
F = İş kaleminin sözleşme birim fiyatı (TL / ….),
A = İş kaleminde meydana gelen artış miktarı (Adet, mt, m2 vb.),
R = Revize birim fiyat (TL / ….).”
Kültür uygulama işlerinde revize birim fiyat hesabı, yapım işlerinde kullanılan revize birim fiyata göre farklıdır. Sözleşmeye sonradan eklenen pozlar için revize birim fiyat hesabı yapılmaz. Ayrıca, revize birim fiyat, analizden hesaplanan fiyatla karşılaştırılmaz. Revize hesabı yapılabilmesi için artış miktarı yüzdesi ise %50’dir.
Kültür Uygulama İşlerinde Örnek Revize Birim Fiyat Hesabı
| S (Sözleşme bedeli) | : 1.062.443,00 TL |
| F (İş kaleminin sözleşme birim fiyatı) | : 624,43 TL |
| SM (Sözleşmedeki Toplam Miktarı) | : 100 m2 |
| UM (Uygulamadaki Miktarı) | : 200 m2 |
| A (İş kalemindeki toplam artış miktarı) | 200-100 = 100 m2 |
Revize Gerektiren Miktar
Revize gerektiren miktar işin yapımı sırasında iş kaleminin miktarının sözleşmedeki miktarın %50'sini aşması ve aşımın sözleşme bedelinin %1'ini geçmesine neden olan miktardır.
İş kalemi miktarında %50’yi aşan miktar 100’ün %50’si 150 m2’dir. İş kaleminin miktarının, sözleşme bedelinin %1'i olan 10.624,43 TL'yi aşabilmesi için de 10.624,43 bölü (sözleşme birim fiyatı) yani 10.624,43 /624,43= 17,015 m2'den fazla artış olması gerekmektedir. Yani bu örnekte 2 koşulu da sağlayan miktar 150 m2’dir.
Revize birim fiyat: 624,43 x [1-(100x624,43)/ 1.062.443] = 587,73 TL
Uygulamada yapılan toplam miktar (200 m2) revize gerektiren miktarı (150 m2) geçtiği için bu pozda revize birim fiyat hesabı yapılması gerekmektedir. Revize birim fiyat uygulanacak miktar uygulama işleri sözleşme tasarısında belirtildiği üzere yüzde elli artışı aşan kısmına yani örnekteki gibi 50 m2’lik kısmına uygulanmalıdır. Revize birim fiyat 587,73 TL olarak hesaplanmıştır. Sözleşme birim fiyatı ile revize birim fiyatı arasındaki fark, (624,43-587,73) 36,70 TL'dir. Revize birim fiyat uygulanacak miktar 50 m2 olduğuna göre revize birim fiyat kesintisi (36,70x50) 1.835 TL olarak hesaplanır.
21.03.2023 Tarihli ve 137 No’lu Sayıştay 2.Dairesi Kararı
Yeni fiyat oluşturulurken projesine göre tespit edilip idare tarafından onaylanan iş kalemi miktarında % 20'yi aşan artışın meydana gelmesi ve toplam artışın aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1'ini geçmesi halinde, artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde revize fiyat yapılması gerekmektedir.
Buna göre; yeni fiyatla sözleşmeye dahil edilen ... Poz Numaralı yeni iş kalemi fiyatı oluşturulurken projesine göre tespit edilip idare tarafından onaylanan iş kalemi miktarı ... m3'tür. Bu miktarın yüzde 20 fazlası ... m3 olup, bu tutarın üzerindeki ... m3'ünün ödenmesi için revize fiyat yapılması gerekmektedir.
16.02.2023 Tarihli 89 No’lu Sayıştay 1.Dairesi Kararı
Herhangi bir iş kaleminin miktarında işin devamı sırasında %20’yi aşan artışın meydana gelmesi ve bu artışın sözleşme bedelinin %1’ini aşması durumunda ilgili iş kalemine ait birim fiyatın formüle göre revize edilmesi ve revize edilen birim fiyatın iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler kullanılarak hesaplanan birim fiyatı geçmemesi, geçmesi halinde ise resmi analiz ve rayiçler kullanılarak hesaplanan birim fiyatın esas alınması gerekmektedir.
Yapılan incelemelerde söz konusu İş’e ait, bazı imalat kalemlerinin gerçekleşme miktarında %20’den fazla artış olması ve bu artışın sözleşme bedelinin %1’ini geçmesi nedeniyle bu iş kalemleri için revize birim fiyat hesaplandığı fakat hesaplanan bu revize birim fiyatların, resmi analiz ve rayiçler kullanılarak hesaplanan revize birim fiyatın üzerinde olduğu anlaşılmıştır. Bu durumda, sözleşme hükümleri uyarınca, resmi analiz ve rayiçler kullanılarak hesaplanan birim fiyatın esas alınması gerekirken, bu işlemin yapılmaması sonucunda kamu zararı oluşmuştur.
13.09.2023 Tarihli Tarihli 49302 Dosya No’lu Sayıştay Temyiz Kurulu Kararı
Sözü edilen mevzuat hükümleri gereği, yapım işinin uygulanması aşamasında birim fiyata tabi herhangi bir iş kalemi miktarının en az yüzde 20 oranında artması ve artış miktarının da imzalanan sözleşme bedelinin en az yüzde birini aşması halinde iş kaleminin yüzde yirmiyi aşan kısmına revize birim fiyattan ödeme yapılması gerekmektedir. Somut olayda; “Beton parke taşı imali ve idare malı kum veya taş tozu ile döşenmesi (8 cm yüksekliğinde normal beyaz renkli kilitli)”, “25*25*9 ebatında yağmur oluğu yapılması ve yerine döşenmesi”, “12*22*70 ebatında bordür yapılması ve yerine döşenmesi (normal, renkli)” olmak üzere 3 adet iş kaleminde revize fiyat ödeme şartları oluştuğu halde mevzuata aykırı olarak birim fiyatlar revize edilmeksizin sözleşme fiyatlarından ödeme yapılarak kamu zararına sebebiyet verilmiştir.
Revize Birim Fiyat Hesabı'nı en güvenilir ve pratik şekilde hesaplamak için HakedişPlus veya OSKABULUT programlarımızdan birini tercih edebilirsiniz.